BeGlobal ging met Tracy Bibo Tansia in gesprek over hoe kolonisatie aan bod moet komen in geschiedenislessen. Tracy stond zelf ooit als gastdocent voor de klas, maar verhuisde in 2019 naar Congo waar ze intussen als verbindingscoördinator bij 11.11.11 aan de slag is. Volgens haar gaat het erom het koloniale verleden in haar gelaagdheid en complexiteit uit te leggen, zonder alle perspectieven als gelijkwaardig voor te stellen.
Verschillende visies op het verleden erkennen…
“Het is belangrijk om de koloniale geschiedenis niet zwart-wit voor te stellen”, zegt Tracy. “Er zijn altijd de verschillende verhalen van de onderdrukkers en die van de onderdrukten. Als je het koloniale verleden enkel vanuit één bepaald onderdrukkersperspectief vertelt, dan erken je niet dat veel onderdrukten hebben geleden“, meent Tracy. “Dat is problematisch, het gaat namelijk over een gedeelde geschiedenis.”
Door aandacht te geven aan onbekende en soms pijnlijke kanten van de geschiedenis, worden leerlingen uitgedaagd om andere perspectieven te begrijpen en hun eigen gedachtenpatronen in vraag te stellen. “We moeten leerlingen stimuleren om hun standpunten te durven bijschaven op basis van nieuwe informatie.”
…zonder te vervallen in een vrijblijvend relativisme
Het samenleggen van verschillende kanten van het verhaal, is niet hetzelfde als ze relativeren. “Bepaalde zaken mogen gewoon niet meer ter discussie staan”, meent Tracy. Dat is wat leerlingen moeten meekrijgen. “De meerderheid van de geschiedkundigen is het erover eens dat het koloniaal systeem een slecht systeem is, gebaseerd op de superioriteit van de Westerse bevolking. Het systeem op zich is niet positief voor de gekoloniseerde, niet op korte termijn en niet op lange termijn. Het is geen systeem dat we vandaag nog zouden moeten toepassen.”
Toch komt deze boodschap niet altijd terug in het geschiedenisonderwijs. “Lessen over kolonisatie verschillen veel te sterk naargelang de leerkracht”, zegt Tracy . “Terwijl dit bij lessen over de tweede wereldoorlog nauwelijks het geval is”. Stel dat een leerkracht zou zeggen dat de Holocaust niet heeft plaatsgevonden, dan is dit problematisch.” Met kolonisatie is dat heel anders, “er zijn nog altijd veel leerkrachten die zeggen dat de Belgen civilisatie naar Congo hebben gebracht, meer niet.” Waarom bestaat er over de tweede wereldoorlog wel dergelijke consensus, maar over het koloniaal verleden niet?
De leerkracht als grenzenbewaker
Tracy benadrukt dat leerkrachten bewust moeten omgaan met een delicaat thema als kolonisatie. “Het kan goed zijn dat het heftige gevoelens losmaakt bij leerlingen. Zeker bij leerlingen van Congolese achtergrond. Het is belangrijk hier aandacht voor te hebben en voor voldoende kadering te zorgen”. “Het kan daarbij helpen om leerlingen bij de lesvoorbereiding te betrekken”, vervolgt Tracy. “Zo kan je op voorhand beter inschatten welke gevoeligheden er spelen”.
Uiteindelijk gaat het erom leerlingen te leren omgaan met de complexiteit van het verleden en de hiermee gepaarde gevoeligheden. Dat betekent ook grenzen aangeven van wat kan en wat niet. “Het is de pedagogische taak van de leerkracht om duidelijk te maken dat leerlingen een mening kunnen hebben, maar dat ze ook respect moeten hebben voor anderen”, zegt Tracy. “Sommige dingen – zoals een grap over handjes kappen – kunnen gewoon niet.”
