Dit pilootproject maakt deel uit van een ruimer partnerschapsproject ondersteund door BeGlobal. Hierin begeleidden UC Leuven-Limburg en Katholiek Onderwijs Vlaanderen pilootprojecten rond Big Questions en inspirerend burgerschap in verschillende Vlaamse scholen. Raadpleeg hier het opzet, de resultaten en de ontwikkelde materialen van dit partnerschapsproject.
Vakoverstijgend samenwerken rond grote burgerschapsvragen in het technisch onderwijs
Burgerschap op school wordt best niet opgesloten in een specifiek vak of een welbepaalde les. Verdieping en samenwerking over vakken heen is een must. Maar hoe maak je leerkrachten warm om de comfortzone van het eigen vak te verlaten? Tine Binnemans, leerkracht en coördinator talenbeleid in het Leuvense Miniemeninstituut, experimenteerde rond deze uitdaging in een vakoverstijgend project in het vierde jaar TSO. In haar gereedschapskist: co-teaching, Big Questions en een flinke dosis volharding. “De meeste leerkrachten gingen gaandeweg helemaal op in dit vernieuwende project”, stelt Tine. “Slechts bij enkelen was het sjouwen van begin tot eind om hen aan boord te houden.”
Thematische projectdagen
Voor het tweede jaar op rij zet Tine binnen het Miniemeninstituut in op thematische projectwerking. Leerkrachten laten de klassieke lesstructuur even los en geven samen vorm aan diverse workshops. Gedurende drie opeenvolgende projectdagen komt een brandend thema aan bod. Het doelpubliek? Leerlingen van het vierde jaar Handel, Handel-Talen en Toerisme.
Nieuw projectthema dit schooljaar is ‘inspirerend burgerschap’. Een doelbewuste keuze, zo blijkt. “We stellen vast dat er in onze klaslokalen al wel wat gebeurt rond burgerschap, maar de rode draad hierin is nog zoek” verduidelijkt Tine. “Dat is niet optimaal. We laten zo heel wat kansen liggen om verdiepend, tussen de verschillende vakken door, te werken.”
Big Questions
Om deze uitdagingen aan te pakken, gaat Tine in zee met Mieke Vanbergen van hogeschool UC Leuven-Limburg voor externe procesbegeleiding. “Mieke bracht niet alleen haar kritische blik binnen, maar ook een uitstekend kader om activerend én vakoverschrijdend aan de slag te gaan rond inspirerend burgerschap: Big Questions.”
Grote burgerschapsvragen overstijgen hokjesdenken en vakgebonden detailkennis. Ze vergroten het inzicht van leerlingen in de wereld rondom, zetten aan tot moreel denken en tot het toepassen van de opgedane kennis buiten de schoolmuren. Kortom, ze activeren leerlingen door schoolse kennis relevant te maken voor hun leefwereld. Met grote vragen als ‘Wat zijn democratische waarden?’ en ‘Hoe gaan we als samenleving om met armoede?’ gaat dit project van start.
Vertrek vanuit het eigen vak
Een goed kader is één ding, zo leert Tines ervaring. Leerkrachten meekrijgen in dit vernieuwend verhaal blijkt een ander paar mouwen. Bij de lancering van het project blijft het aanvankelijk bijzonder stil binnen het lerarenkorps. “De leerkrachten voelden zich wat omvergeblazen”, aldus Tine. “Ze vonden die Biq Questions en inspirerend burgerschap nogal abstract en zagen niet meteen welke rol zij of hun vak hierin te spelen hadden. ’Er zijn geen raakpunten met mijn vak’, was een vaak gehoorde opmerking.”
Via de ondersteuning van leerkrachten in hun zoektocht naar aanknopingspunten probeert Tine deze visie bij te stellen. “Wanneer we samen een blik wierpen op de planningen voor de rest van het schooljaar, werd het al snel duidelijk dat bijna ieder vak zich leent tot de integratie van grote burgerschapsvragen.”
Vakoverstijgende werkgroepjes
Voor verschillende leerkrachten geeft deze extra ondersteuning uiteindelijk het nodige zetje. Zij duiken enthousiast in hun lesplannen, op zoek naar nog meer interessante topics. Anderen slagen hier minder goed in of blijven sceptisch tegenover het project. Tine besluit bedachtzaam verder te werken. “Ik sprak de meer overtuigde leerkrachten individueel aan om een trekkersrol op te nemen. Tijdens een volgende werksessie promoveerde ik hen elk tot hoofd van een klein werkgroepje. Aarzelend luisterden de andere leerkrachten naar de voorstellen en sloten ze zich bij een werkgroepje aan.”
Op die manier lukt het Tine om vijf groepjes met telkens een drietal verschillende vakleerkrachten te vormen. Hun opdracht: een grote, burgerschapsgerelateerde vraag formuleren en uitwerken in een vakoverstijgende workshop. “Dit zorgde voor verrassende en boeiende combinaties”, blikt Tine met enige voldoening terug.
Iedereen aan boord houden
Niet overal is de groepsdynamiek even optimaal. Bij enkele leerkrachten blijft er weerstand. “Zij bleven overtuigd van de klassieke manier van frontaal lesgeven over de eigen vakinhoud. Co-teaching, zeker in de vorm van een activerende workshop, schrok hen af. Ze associeerden dit met chaos en vreesden te veel problemen op vlak van klasmanagement, zeker in de TSO-klassen.”
Opnieuw is Tine volhardend en inventief. “De leerkrachten die écht niet inhoudelijk wilden meedenken, liet ik niet los. Ik bleef hen aanmanen om aanwezig te zijn. Ik durfde hen zelfs vlak voor de bijeenkomsten nog even apart aan te spreken of een herinnering te sturen via e-mail. Bovendien gaf ik ook deze leerkrachten een rol in de projectdriedaagse. Zij ondersteunden het klasmanagement tijdens de workshops en deden aan procesbewaking bij de opdrachten van de leerlingen.”
Terugblikken
Tine blikt over het algemeen tevreden terug op het gelopen traject. “Zowel vanuit de leerlingen als binnen het lerarenkorps ving ik positieve signalen op. Leerlingen gaven aan dat ze de workshops boeiend vonden en dat de inhouden ook nadien nog blijven nazinderen. Bepaalde leerkrachten kwamen na de projectdriedaagse dan weer meteen met nieuwe ideeën. Bij hen waren de twijfels dus duidelijk weggewerkt.”
Ook voor de leerkrachten die door het ganse traject heen sceptisch bleven, is ze hoopvol. “Zij hebben vanop de eerste rij kunnen ervaren dat activerend lesgeven en samenwerking met collega-leerkrachten net stimulerend is voor de leerlingen. En dat dit hun klasmanagement of het aanleren van leerstof helemaal niet hoeft te bemoeilijken, integendeel zelfs.” Aan scholen die erover nadenken om vakoverstijgende burgerschapsprojecten op te zetten, geeft Tine graag dit advies: “Durf springen, ondanks de hindernissen en weerstand die je ziet. Het is allemaal niet evident, maar het resultaat is meer dan de moeite waard!”
