Leren van en met elkaar

Artikel31 augustus 2020

Bij de Lesson Study-methodiek staat een open en onderzoekende houding centraal. Leerkrachten doorlopen samen verschillende fasen om het leren van studenten te observeren en de les aan te passen aan deze observaties. Doordat de leerkrachten feedback geven op elkaars les in een veilige omgeving, wordt het eigen referentiekader uitgedaagd en wordt de uitwisseling – in dit geval tussen twee culturen – gestimuleerd. De verschillende perspectieven en het delen van ervaringen heeft een positief effect op de kwaliteit van het onderwijs.

Dit project is een samenwerking tussen VVOB, Lesson Study Vlaanderen, Djapo en BeGlobal. BeGlobal, het Kenniscentrum voor Wereldburgerschapseducatie, trad op als klankbord tijdens de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van het traject. Dit project is belangrijk voor BeGlobal omdat het minder bekende en niet-Westerse perspectieven op wereldburgerschapseducatie mee in rekening brengt. Met dit project willen de verschillende partners leerkrachten uitdagen hun eigen praktijkkennis en vooronderstellingen onder de loep te nemen en, indien nodig, bij te stellen.

“Het was eerder tijdens de informele momenten, los van het traject, dat onze gedeelde interesses naar boven kwamen. Dan voelde je raakpunten.” Leen Van der Stock is in het dagelijkse leven docente aan de hogeschool West-Vlaanderen voor de opleiding kleuter- en lager onderwijs. Ze vertelt ons over een uitwisselingsproject tussen Zambiaanse en Belgische docenten waarin wereldburgerschapscompetenties centraal stonden. Een Lesson Study-traject was het vertrekpunt, maar het waren vooral de informele contacten die een sfeer van vertrouwen en gelijkwaardigheid creëerden.

Wereldburgerschapseducatie in de lerarenopleiding
Leen legt uit dat er twee sporen zijn waarop aan wereldburgerschapseducatie wordt gedaan binnen de lerarenopleiding. Enerzijds is het belangrijk om deze vaardigheden aan te leren aan de studenten zelf. Anderzijds moeten de leerkrachten in spe ook handvaten meekrijgen om dit op hun beurt te kunnen aanleren aan hun leerlingen. Doorheen de jaren bouwde Leen heel wat expertise op rond wereldburgerschap en systeemdenken. Dat laatste is een methodiek die kan ingezet worden om wereldburgerschapscompetenties aan te brengen. Via systeemdenken wordt een thema vanuit verschillende standpunten bekeken om die manier verbanden te leggen en oorzaken en gevolgen te kunnen benoemen.

Toen Leen werd gevraagd of ze wilde instappen in het Lesson Study-project, waarbij er samenwerkingsmogelijkheden ontstonden met Zambiaanse docenten en andere experts, twijfelde ze niet. Het project gaf haar de mogelijkheid om de reeds ontworpen lessen rond systeemdenken in een internationaal perspectief te plaatsen. Aanvullende inhoudelijke expertise van de partners en een niet-westerse blik, vormden een grote meerwaarde. Met deze inhoudelijke focus en veel goesting ging ze aan de slag.

Leen Van der Stock

Wij-zij
Bij Lesson Study vertrekt het leerteam normaal gezien vanuit een gezamenlijk geformuleerde onderzoeksvraag die relevant is voor ieders onderwijspraktijk. Omwille van praktische redenen hadden de Belgen en de Zambianen echter een apart lesonderwerp. In eerste instantie kwamen enkele Zambiaanse lerarenopleiders naar België om een les van Leen rond systeemdenken bij te wonen en hun eigen les uit te werken.

Terwijl Leen vooral uitkeek naar het samen creëren, uitwisselen en leren van elkaar, lag bij de Zambianen de focus vooral op het uitwerken van een kwalitatieve les rond de integratie van spelmogelijkheden. Deze verschillende onderzoeksvragen zorgden soms voor een wij-zijgevoel. Leen merkte op dat de Zambiaanse lerarenopleiders tijdens het ontwerpproces hun Vlaamse collega’s meer expertise toeschreven dan zichzelf. “Zeker de eerste dagen had ik het gevoel dat de Zambianen eerder een afwachtende houding aannamen. Terwijl ik er net naar uitkeek om samen iets te creëren. Dat we niet konden vertrekken vanuit dezelfde onderzoeksvraag bemoeilijkte de samenwerking. Eenzelfde onderwerp zou uitwisseling en tweezijdige inbreng in de hand gewerkt hebben. Nu hadden we weinig overlap en waren de momenten van samenwerking eerder beperkt.”

Daarom ging Leen op zoek naar contactopportuniteiten buiten het Lesson Study-traject. Zo werd er bijvoorbeeld een bezoek gebracht aan de hogeschool, waardoor er ongedwongen gesprekken ontstonden. “Gaandeweg leerden we elkaar beter kennen. Vanaf de derde dag was er een goede connectie tussen ons; een sfeer van vertrouwen. Het was eerder tijdens die informele momenten, los van het traject, dat onze gedeelde interesses naar boven kwamen. Dan voelde je raakpunten.”

Verruimde blik
In een later stadium ging Leen met een collega naar Zambia om daar een les op de hogeschool bij te wonen over het integreren van spel in lessen voor jonge kinderen. Leen bezocht Afrika voor het eerst. Ze wilde bewust loskomen van vooroordelen en stereotypen, maar werd toch verrast door wat ze zag. “Ik weet dat ik mij niet mag laten vangen door stereotiepe beeldvorming. Deze ervaring hielp me om mijn blik echt open te breken. Ik werd aangenaam verrast door hoever ze stonden met het uitwerken van didactische principes. Ook de docenten in Zambia streven naar alsmaar kwalitatievere opleidingen voor hun studenten. Binnen de mogelijkheden die we hebben zijn we allemaal op zoek naar ideeën om onze lespraktijk te versterken.”

Leven van en met elkaar

Springplank naar meer samenwerking
Deze positieve ervaring leidde tot een concreet plan om de samenwerking en uitwisseling tussen de hogeschool uit West-Vlaanderen en Zambia verder uit te diepen. “Momenteel loopt er al vier jaar een nauwe samenwerking met Zambia, maar vanaf volgend academiejaar brengen we alle tweedejaarsstudenten met elkaar in contact. We laten hen uitwisselen over lessen en het onderwijssysteem in België en Zambia. Op die manier verruimen we het wereldbeeld van onze studenten.”

Wanneer we Leen vragen om het Lesson Study-project te evalueren, maakt ze enkele kritische bedenkingen. “Om een Lesson Study te doen slagen, zou ik hameren op het gebruik van één gezamenlijk lesonderwerp. Als we gewoon even doorbabbelen komen we echt wel op dezelfde vragen uit wat kwaliteitsvol onderwijs betreft. Dat zou de uitwisseling van in het begin versterkt hebben. Bovendien denk ik dat er nog heel wat andere manieren zijn om uitwisseling te stimuleren, zoals bijvoorbeeld job shadowing. De focus op één of enkele lessen werkte soms beperkend. Maar door dit traject te doorlopen, heb ik de collega’s in Zambia leren kennen en dat is een enorme meerwaarde. Ik zie het als een springplank naar meer samenwerking. Als we dat kunnen bereiken en onze studenten kunnen laten uitwisselen, dan denk ik dat dat een heel mooi resultaat is van het project.”

Gerelateerde content