Framework

De Verklaring van Maastricht en de Verklaring van Dublin
Als startschot voor de internationale aandacht voor wereldburgerschapseducatie geldt doorgaans de Verklaring van Maastricht uit 2002. Op initiatief van het North-South Centre van de Raad van Europa verzamelden in dat jaar nationale afgevaardigden en middenveldorganisaties uit meer dan 50 landen in Nederland. Samen ontwikkelden zij een ambitieuze strategie voor het versterken en verbeteren van Global Education.

De Verklaring van Maastricht omschrijft Global Education als volgt:
Global Education is education that opens people’s eyes and minds to the realities of the world and awakens them to bring about a world of greater justice, equity and human rights for all.

In 2022 maakte de Verklaring van Maastricht plaats voor de “Verklaring van Dublin” die wereldburgerschapseducatie op de volgende manier definieert:

“Global Education is education that enables people to reflect critically on the world and their place in it; to open their eyes, hearts and minds to the reality of the world at local and global level. It empowers people to understand, imagine, hope and act to bring about a world of social and climate justice, peace, solidarity, equity and equality, planetary sustainability, and international understanding. It involves respect for human rights and diversity, inclusion, and a decent life for all, now and into the future. Global Education encompasses a broad range of educational provision: formal, non-formal and informal; life-long and life-wide. We consider it essential to the transformative power of, and the transformation of, education.”

De Verklaring van Dublin werd opgesteld dankzij het initiatief van Global Education Network Europe (GENE). Dit is het Europees netwerk van ministeries, agentschappen en andere nationale instanties verantwoordelijk voor wereldburgerschapseducatie. Ook Enabel, vertegenwoordigd door BeGlobal, maakt er deel van uit. Je kan hierover meer lezen in ons magazine over de Verklaring van Dublin.

Lees hier de integrale Dublin Global Education Declaration.
Kom hier meer te weten over het North-South Centre van de Raad van Europa.
Kom hier meer te weten over het Global Education Network Europe.

UNESCO’s Global Citizenship Education
In 2012 krijgt de aandacht voor wereldburgerschapseducatie een heuse boost. Toenmalig secretaris-generaal van de Verenigde Naties Ban Ki-Moon roept het uit tot één van zijn drie grote prioriteiten voor onderwijs wereldwijd. Hij benadrukt dat onderwijs over veel meer gaat dan geletterdheid en gecijferdheid. Met het oog op een meer rechtvaardige, vredevolle en tolerante mondiale samenleving moet onderwijs ook inzetten op wereldburgerschap.

Sindsdien neemt UNESCO het voortouw in het wereldwijd promoten van Global Citizenship Education. UNESCO verstaat hieronder het volgende:

Global Citizenship Education aims to empower learners of all ages to assume active roles, both locally and globally, in building more peaceful, tolerant, inclusive and secure societies.

Lees hier meer over hoe UNESCO wereldburgerschapseducatie precies invult.
Kom hier meer te weten over het werk van UNESCO op vlak van wereldburgerschapseducatie.

OESO en Global Competence
OESO zorgt voor de meest recente mijlpaal in de internationale promotie van wereldburgerschapseducatie. Zijn bekende Programme for International Student Assessment (PISA) peilt sinds 2018 namelijk ook naar de Global Competence van leerlingen. Leren participeren in onderling met mekaar verbonden, complexe en diverse samenlevingen is volgens PISA niet langer een luxe. Het is een noodzaak, waarin voor scholen een unieke opdracht is weggelegd.

Global Competence wordt in de PISA-bevraging als volgt gedefinieerd:
Global competence is the capacity to examine local, global and intercultural issues, to understand and appreciate the perspectives and world views of others, to engage in open, appropriate and effective interactions with people from different cultures, and to act for collective well-being and sustainable development.

Het door PISA ontwikkelde kader moet helpen om de Global Competence van leerlingen te verklaren, bevorderen en hun voortgang te meten. Tijdens een eerste meting in 2018 werd de Global Competence van vijftienjarige leerlingen uit tientallen landen en economieën in kaart gebracht. In 2020 maakte PISA de resultaten hiervan bekend. De Belgische Gemeenschappen namen jammer genoeg niet deel aan deze bevraging.

Lees hier meer over het Global Competence-kader van PISA.
Raadpleeg hier de resultaten van de eerste Global Competence-meting.

De wortels van wereldburgerschapseducatie liggen in België grotendeels in de ontwikkelingssamenwerking. Wereldburgerschapseducatie zorgt er voor een nieuwe oriëntatie. Het gaat niet langer alleen over sensibilisering rond problematieken en ontwikkelingsactiviteiten in het Zuiden. Het gaat ook en vooral over inzicht bijbrengen in mondiale uitdagingen en ontwikkelingen. En het inzicht dat die enkel kunnen worden aangepakt via internationale solidariteit en samenwerking.

In België is de federale overheid bevoegd voor ontwikkelingssamenwerking. Binnen de Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking promoot de Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp (DGD) initiatieven rond wereldburgerschapseducatie, zowel binnen als buiten het onderwijs.

DGD doet dit niet alleen via het programma BeGlobal, dat deel uitmaakt van het Belgisch ontwikkelingsagentschap Enabel. Ook ondersteunt het tal van ngo’s aan beide kanten van de taalgrens die zich dagelijks inzetten voor het versterken van wereldburgerschapseducatie.

Net doordat BeGlobal deel uitmaakt van Enabel, bevindt het zich in een bevoorrechte positie om dicht bij de mondiale uitdagingen te staan, inzicht te hebben in de realiteit van elk individu en zijn kennis en deskundigheid te baseren op uitgebreide praktijkervaring.

Lees hier meer over het beleid van de Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp (DGD).
Lees hier meer over de WBE-enagementen van het Belgisch ontwikkelingsagentschap Enabel.

In Vlaanderen ligt wereldburgerschapseducatie mee aan de basis van de nieuwe eindtermen burgerschap. De Vlaamse overheid kwam in 2019 met 16 nieuwe sleutelcompetenties voor het onderwijs. Burgerschap – met een nodige portie wereld – vormt een van de transversale of vakdoorbrekende sleutelcompetenties. Het verschil met de vakoverschrijdende eindtermen van voorheen is dat deze burgerschapseindtermen niet langer een inspanningsverplichting voor de school inhouden, maar ook een resultaatsverplichting. UNESCO’s Global Citizenship Education wordt expliciet genoemd als inspiratiebron voor deze nieuwe eindtermen.

Daarnaast zetten de pedagogische projecten van de grootste onderwijsverstrekkers in Vlaanderen het belang van wereldburgerschapseducatie in de verf. Vanuit hun eigen benadering – actief burgerschap (GO!, Stedelijk Onderwijs Antwerpen) en inspirerend burgerschap (Katholiek Onderwijs Vlaanderen) – benadrukken zij de nood aan meer mondiaal bewustzijn en kritisch burgerschap op school.

In heel wat individuele scholen zetten directies, leerkrachten en leerlingen bovendien samen de schouders onder baanbrekende wereldburgerschapsprojecten en -trajecten. Wereldburgerschapseducatie raakt er dus steeds meer ingeburgerd. Het besef groeit dat dit niet zomaar een extra taak is voor scholen, maar net een fundamenteel aspect van onderwijs in de 21ste eeuw.

Lees hier meer over de eindtermen burgerschap van de Vlaamse overheid.
Lees hier meer over de burgerschapsconcepten van het GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, Stedelijk Onderwijs Antwerpen en Katholiek Onderwijs Vlaanderen.